در دنیای امروز که معاملات مالی و فعالیت‌های آنلاین به سرعت در حال گسترش هستند، احراز هویت کاربران یا همان KYC به عنوان یکی از ارکان اساسی امنیت و شفافیت در حوزه‌های بانکی، مالی و رمزارزها شناخته می‌شود.
این فرایند به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا هویت واقعی مشتریان خود را تأیید کرده و از بروز جرائم مالی مانند پولشویی، کلاهبرداری و تأمین مالی تروریسم جلوگیری کنند. در این مقاله به طور کامل بررسی می‌کنیم که KYC چیست، چرا اهمیت دارد و چگونه اجرا می‌شود.
احراز هویت (KYC) در دنیای ارزهای دیجیتال چیست؟
احراز هویت در ارزهای دیجیتال (که به آن KYC یا «مشتری خودت را بشناس» گفته می‌شود)، یک الزام قانونی برای صرافی‌های متمرکز است تا هویت کاربران خود را تأیید کنند. هدف از این کار جلوگیری از سوءاستفاده از ارزهای دیجیتال برای پولشویی، فرار مالیاتی یا تأمین مالی فعالیت‌های غیرقانونی است.
با توجه به ارتباط مستقیم ارزهای دیجیتال با پول و دارایی‌های دیجیتال با ماهیت نیمه ناشناس، صرافی‌های ارز دیجیتال به هدفی جذاب برای کلاهبرداران و مجرمان تبدیل شده‌اند. به همین دلیل، دولت‌ها در سال‌های اخیر قوانین سخت‌گیرانه‌تری در زمینه احراز هویت و تأیید هویت کاربران اعمال کرده‌اند.
با این وجود، احراز هویت همچنان از نظر بسیاری از فعالان ارز دیجیتال و صرافی‌ها، مانعی ناخوشایند به حساب می‌آید. گزارشی که در سال 2019 توسط شرکت RegTech کوین‌فرم منتشر شد، نشان داد که 69 درصد کسب‌وکارهای مرتبط با ارزهای دیجیتال فرایند احراز هویت «کامل و شفافی» ندارند.
احراز هویت در اصل از بانکداری سنتی آغاز شد تا هویت مشتریان را تأیید کرده و از انجام تراکنش‌های غیرقانونی جلوگیری کند. با افزایش محبوبیت ارزهای دیجیتال، قانون‌گذاران نیز صرافی‌ها را موظف کردند تا فرایند KYC را برای جذب کاربران به کار گیرند.
هرچند ارزهای دیجیتال آزادی و ناشناس بودن را به کاربران ارائه می‌دهند، اما همین ویژگی‌ها می‌توانند مورد سوءاستفاده قرار گیرند. در اینجا است که احراز هویت وارد عمل شده و امنیت را افزایش می‌دهد.
در فرایند KYC معمولاً لازم است یک مدرک شناسایی دولتی و مدرکی دال بر محل سکونت ارائه دهید. برخی صرافی‌ها حتی ممکن است برای امنیت بیشتر، از شما عکس سلفی یا اطلاعات بیومتریک درخواست کنند.
چرا صرافی‌های رمزارز به احراز هویت (KYC) نیاز دارند؟
احراز هویت فقط یک الزام قانونی نیست، بلکه مزایای زیادی برای صرافی‌ها و کل اکوسیستم رمزارزها دارد:
- رعایت قوانین: درست مثل بانک‌ها، صرافی‌های رمزارز هم باید قوانین مربوط به مبارزه با پولشویی (AML) و مقابله با تأمین مالی تروریسم (CTF) را رعایت کنند. در نهایت، هیچ‌کس نمی‌خواهد از پلتفرمی استفاده کند که با فعالیت‌های غیرقانونی ارتباط داشته باشد.
- افزایش امنیت پلتفرم: وقتی هویت هر کاربر تأیید می‌شود، احتمال هک یا سرقت کاهش پیدا می‌کند. KYC کمک می‌کند شخص واقعی دخیل در انجام هر تراکنش شناخته شود و این به امنیت دارایی‌های کاربران کمک می‌کند.
- ایجاد اعتماد: وقتی کاربران مطمئن باشند که همه افراد حاضر در پلتفرم از فیلترKYC عبور کرده‌اند، راحت‌تر به صرافی و طرف‌های معامله اعتماد می‌کنند.
- ایجاد مسئولیت‌پذیری: اگر اتفاق مشکوکی رخ دهد، صرافی دقیقاً می‌داند باید به سراغ چه کسی برود. کاربران هم چون نمی‌توانند هویت خود را مخفی کنند، از رفتارهای مخرب خودداری می‌کنند.
- جذب سرمایه‌گذاران بزرگ: مؤسسات مالی بزرگ بیشتر به صرافی‌هایی اعتماد می‌کنند که احراز هویت را جدی می‌گیرند، چون این کار با استانداردهای خودشان هم‌خوانی دارد. این موضوع باعث ورود پول بیشتر به بازار رمزارزها شده و همه از آن سود می‌برند.
این دلایل به خوبی نشان می‌دهند چرا KYC به یک فرایند استاندارد در دنیای رمزارز تبدیل شده است.
آمار جالب: بین سال‌های 2008 تا 2018، شرکت‌ها و صرافی‌هایی در ایالات متحده، اروپا، خاورمیانه و آسیا به علت عدم رعایت قوانین ضد پولشویی و KYC و تحریم‌ها جریمه‌هایی به مجموع 26 میلیارد دلار متحمل شدند.
مدارک مورد نیاز برای KYC در صرافی‌های رمزارز
صرافی‌های رمزارز معمولاً برای تأیید هویت، از شما مدارکی درخواست می‌کنند. البته روند دقیق احراز هویت ممکن است بسته به صرافی و موقعیت جغرافیایی صرافی متفاوت باشد. فرایند KYC معمولاً سریع و ساده است. در ادامه مدارکی که ممکن است لازم باشد برای احراز هویت ارائه کنید را بررسی می‌کنیم (در این مثال از صرافی بایننس استفاده شده است):
مدارک شناسایی دولتی
می‌توانید یکی از موارد زیر را ارائه دهید:
- پاسپورت
- گواهینامه رانندگی
- یا هر مدرک شناسایی رسمی دیگر صادرشده توسط دولت کشورتان
مدارک اثبات محل سکونت
صرافی ممکن است مدارکی برای تأیید محل سکونت شما درخواست کند، مثلاً:
- قبض‌های خدماتی (آب، برق، گاز و غیره)
- صورت‌حساب بانکی
تأیید بیومتریک
بسیاری از صرافی‌ها برای اطمینان از واقعی بودن کاربر، درخواست عکس یا ویدئوی سلفی می‌کنند. ممکن است لازم باشد:
- یک مدرک شناسایی و نوشته‌ای مشخص در دست بگیرید و از خودتان عکس یا ویدئوی سلفی بگیرید.
مدارک تکمیلی (در برخی موارد)
برخی صرافی‌ها ممکن است اطلاعات بیشتری از شما بخواهند مانند:
- اثبات درآمد: خلاصه‌ای از منابع درآمدتان
روند احراز هویت (KYC) در صرافی‌های رمزارز چگونه است؟
در ادامه مراحل رایجKYC را بررسی می‌کنیم:
- ثبت نام: ایجاد حساب کاربری در صرافی رمزارز با وارد کردن ایمیل و انتخاب رمز عبور
- ثبت اطلاعات شخصی: وارد کردن اطلاعاتی مثل نام، آدرس، تاریخ تولد و شماره تلفن
- ارسال مدارک هویتی: بارگذاری تصویر مدارک دولتی مانند پاسپورت یا گواهینامه رانندگی به همراه مدرک اثبات آدرس (مثلاً قبض‌های آب، برق و…)
- تأیید چهره: بسته به کشور، ممکن است لازم باشد عکس سلفی یا ویدئویی برای تطبیق چهره ارسال کنید.
- بررسی و تأیید: معمولاً در عرض چند دقیقه، صرافی مدارک را بررسی و تأیید می‌کند.
- دسترسی کامل: پس از تأیید، کاربر به تمام امکانات صرافی دسترسی خواهد داشت.
این مراحل ممکن است به صورت دستی انجام شوند، اما بیشتر صرافی‌ها از نرم افزارهایKYC خودکار استفاده می‌کنند که فرایند را سریع‌تر و با دقت بیشتری انجام می‌دهند.
همچنین چون صرافی‌ها ملزم به رعایت قوانین ضد پولشویی (AML) هم هستند، بهتر استKYC با بررسی‌هایAML ادغام شود که شامل بررسی افراد سیاسی برجسته (PEP)، بررسی تحریم‌ها و استانداردهای دیگر است.
نکته پایانی این که برخی صرافی‌ها موظف‌اند علاوه بر احراز اولیه، کاربران را به طور مستمر نیز، مثلاً از طریق نظارت بر تراکنش‌ها، زیر نظر داشته باشند.
احراز هویت در صرافی‌های ایرانی
با توجه به قوانین داخلی و الزامات نظارتی، صرافی‌های ارز دیجیتال ایرانی هم ملزم به اجرای فرایندهای احراز هویت هستند. این فرایند با هدف افزایش امنیت کاربران، جلوگیری از سوءاستفاده‌های مالی و کاهش ریسک‌های مرتبط با پولشویی و کلاهبرداری انجام می‌شود.
برای مثال، صرافکس فرایند احراز هویت را در دو سطح اصلی ارائه می‌دهند:
1. احراز هویت پایه
در این مرحله، کاربران تنها با وارد کردن شماره تلفن همراه معتبر و تأیید آن می‌توانند ثبت نام کرده و فعالیت اولیه خود را آغاز کنند. اما توجه داشته باشید که در سطح احراز هویت پایه، سقف محدود برای میزان تراکنش‌ها و برداشت‌ها اعمال می‌شود. این سطح برای کاربرانی طراحی شده که نیاز به انجام تراکنش‌های کوچک و روزمره دارند و هنوز مدارک هویتی خود را بارگذاری نکرده‌اند.
2. احراز هویت پیشرفته
برای دسترسی به تمامی امکانات صرافی، حذف محدودیت‌های تراکنش و افزایش سقف برداشت، کاربران باید فرایند احراز هویت پیشرفته را تکمیل کنند. در این مرحله، لازم است مدارک هویتی معتبر مانند کارت ملی هوشمند و عکس سلفی کاربر به همراه دست‌نوشته مخصوص صرافکس بارگذاری شود.
پس از تأیید مدارک توسط تیم احراز هویت صرافکس، حساب کاربر به سطح پیشرفته ارتقا پیدا کرده و امکان دسترسی به کلیه خدمات و امکانات صرافی، از جمله معاملات حرفه‌ای و برداشت‌های نامحدود، فراهم می‌شود.
چالش‌های احراز هویت (KYC) در دنیای رمزارزها
صرافی‌های رمزارز با وجود تلاش برای رعایت استانداردهای نظارتی، با چالش‌های قابل توجهی در زمینه احراز هویت روبه‌رو هستند. در ادامه به چهار دلیل اصلی این چالش‌ها اشاره می‌کنیم:
- استفاده از مدارک جعلی و روش‌های فریبکارانه: کلاهبرداران ابزارهای متنوعی برای دور زدن فرایندهای KYC دارند؛ از هویت‌های ساختگی گرفته تا ویدئوهای دیپ‌فیک، که به آنها کمک می‌کند به راحتی پروفایل‌های جعلی در صرافی‌های رمزارز ایجاد کنند.
- تلاش برای حفظ تعادل بین تجربه کاربری و امنیت: کاربران تمایل دارند سریع و بدون دردسر وارد بازارهای پرنوسان رمزارز شوند. اما ایجاد موانع زیاد در مراحل ثبت نام و احراز هویت می‌تواند باعث ریزش کاربران و از دست دادن مشتریان وفادار بالقوه شود.
- تضاد با فلسفه اصلی رمزارزها: بسیاری از علاقه‌مندان رمزارزها معتقدند این فناوری باید از مقررات مالی سنتی آزاد باشد. در حالی که نهادهای نظارتی چنین دیدگاهی ندارند و صرافی‌ها مجبورند برای تشویق کاربران به انجام KYC، پیشنهادهای ویژه ارائه دهند.
- ریسک‌های مربوط به رعایت نکردن مقررات: عدم اجرای درست فرایندهای KYC می‌تواند منجر به جریمه‌های سنگین شود.
آیا صرافی‌های رمزارز بدون نیاز به KYC وجود دارند؟
در پایان این مطلب، بد نیست به یکی از سؤالاتی که احتمالاً در ذهنتان شکل گرفته بپردازیم:
آیا هنوز صرافی‌هایی هستند که نیازی به KYC ندارند؟
بله، هنوز برخی صرافی‌ها وجود دارند که فرایند احراز هویت را اجباری نکرده‌اند. البته این تعداد روز به روز کمتر می‌شود، زیرا قوانین سخت‌گیرانه‌تر شده و جرائم مرتبط با رمزارزها نیز افزایش یافته است.
صرافکس، با بهره گیری از آخرین استانداردهای امنیتی توانسته است اقدام به ساده سازی مسیر احراز هویت کند. به گونه ای که کاربران در مرحله اول صرفا با وارد کردن شماره تلفن همراه خود می توانند وارد بازار معامله ارز دیجیتال شوند و نیازی به احراز هیت پیشرفته نیست.
صرافی‌های غیرمتمرکز (مانند یونی‌سواپ یا پنکیک‌سواپ) نیاز به KYC ندارند. این پلتفرم‌ها به شما اجازه می‌دهند مستقیماً از کیف پول خود بدون ارائه اطلاعات شخصی معامله کنید. چون این صرافی‌ها تحت مدیریت هیچ مرجع مرکزی نیستند، هیچ کس از شما مدارک هویتی نمی‌خواهد.
برخی صرافی‌های متمرکز نیز خدمات محدودی بدون KYC ارائه می‌دهند و معمولاً برای رعایت قوانین، سقف تراکنش برای کاربران بدون احراز هویت تعیین می‌کنند. با این حال، اگر قصد انجام تراکنش‌های بزرگ‌تر و فعالیت بیشتر را دارید، انجام KYC اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.
با شدت گرفتن فشارهای نظارتی، حتی برخی صرافی‌هایی که پیش‌تر سیاست بدون KYC داشتند نیز فرایندهای ثبت نام خود را تغییر داده‌اند. برای مثال، صرافی بای‌بیت در ماه مه 2024، احراز هویت را برای همه کاربران اجباری کرد.
تفاوت KYC، AML و CDD؛ سه ضلع امنیت مالی
در دنیای مالی و بانکی، مفاهیمی مانند KYC، AML و CDD اغلب در کنار هم به کار می‌روند و اگرچه به هم مرتبط هستند، اما هر یک دارای وظایف و اهداف خاص خود هستند. شناخت دقیق تفاوت این مفاهیم به کسب‌وکارها و کاربران کمک می‌کند تا درک بهتری از فرایندهای مبارزه با جرائم مالی داشته باشند.
احراز هویت (KYC)
کی‌وای‌سی (KYC) به معنای شناسایی و تأیید هویت مشتری است. این فرایند شامل جمع‌آوری اطلاعات هویتی مانند نام، آدرس، شماره شناسنامه یا پاسپورت و مدارک اثبات هویت می‌شود. هدف اصلی KYC اطمینان از واقعی بودن هویت مشتری و جلوگیری از ایجاد حساب‌های جعلی یا ناشناس است.
ضد پولشویی (AML)
قانون ضد پولشویی (Anti-Money Laundering) به مجموعه‌ای از قوانین، مقررات و فرایندها برای مبارزه با پولشویی و جلوگیری از ورود سرمایه‌های غیرقانونی به سیستم مالی گفته می‌شود. AML گستره‌ای وسیع‌تر از KYC دارد و شامل نظارت بر تراکنش‌ها، شناسایی فعالیت‌های مشکوک و گزارش‌دهی به مراجع قانونی است.
بررسی دقیق مشتری (CDD)
قانون بررسی دقیق مشتری (Customer Due Diligence) بخشی از فرایند KYC است که با هدف ارزیابی ریسک‌های مرتبط با هر مشتری انجام می‌شود. در این مرحله، کسب‌وکارها اطلاعات بیشتری درباره رفتار مالی، منابع درآمد و تاریخچه فعالیت‌های مشتری بررسی می‌کنند تا از احتمال بروز فعالیت‌های مشکوک جلوگیری کنند.
سخن پایانی
در نهایت، KYC یا احراز هویت مشتری نه تنها به ایجاد یک فضای امن و شفاف برای فعالیت‌های مالی کمک می‌کند، بلکه نقش کلیدی در جلب اعتماد کاربران و رعایت قوانین و مقررات بین‌المللی دارد.
با توجه به افزایش تهدیدات سایبری و جرائم مالی، اجرای فرایندهای KYC دیگر یک انتخاب نیست، بلکه یک ضرورت برای هر کسب‌وکار فعال در حوزه مالی و رمزارزها به شمار می‌رود.
بنابراین، آشنایی با مفاهیم و مراحل KYC می‌تواند به کاربران و فعالان این حوزه کمک کند تا با اطمینان بیشتری به فعالیت‌های مالی خود بپردازند.
